Kim naprawdę była Rosario de la Peña y Llerena i jakie osobiste cnoty i okoliczności pozwoliły jej stać się ośrodkiem męskiej, a tym bardziej patriarchalnej grupy literackiej, zgodnie z obowiązującymi kanonami społecznymi i moralnymi?
Podziwiają go nocne światła
Góry i morza uśmiechają się do niego
I jest rywalem słońca,
Odcisk jego stopy, fosforyzujący,
Nasza girlanda na dumnym czole
Nie od anioła, od boga.
Tak mądry Ignacio Ramírez opisał w 1874 roku kobietę, wokół której skupiały się najlepsze dziewiętnastowieczne meksykańskiej inteligencji: poeci, prozaicy, dziennikarze i mówcy, którzy wybrali ją na „oficjalną muzę” bogatego ruchu literackiego. lat, ten sam, który dziś uznajemy w narodowej historii literatury za okres postromantyczny.
Ale kim naprawdę była Rosario de la Peña y Llerena i jakie cnoty osobiste i okoliczności pozwoliły jej stać się osią męskiej grupy literackiej, a nawet bardziej patriarchalnej, zgodnie z obowiązującymi kanonami społecznymi i moralnymi?
Wiadomo, że urodziła się w domu przy Calle Santa Isabel, numer 10, w Mexico City, 24 kwietnia 1847 r., I że była córką Don Juana de Ia Peña, bogatego właściciela ziemskiego, oraz Doña Margarita Llerena, Wychowali ją wraz z braćmi i siostrami w środowisku kontaktów społecznych i aktualizacji literackiej, ponieważ byli związani na różne sposoby z osobistościami literatury i polityki tamtych czasów, takimi jak hiszpański pisarz Pedro Gómez de la Serna i Marszałek Bazaine, Imperium Maksymiliana.
Podobnie, wracając do stron pisanych w Meksyku w ostatniej trzeciej części ubiegłego wieku, zaskakujące jest stwierdzenie, z jaką częstotliwością - dziś można by powiedzieć nieproporcjonalną - z jaką postać Rosario pojawia się w dziełach najlepszych narodowych poetów tamtych czasów, zawsze głoszonych „nie”. tylko jako symbol kobiecości, ale jako chemicznie czysta esencja piękna ”.
Niewątpliwie Rosario musiała być bardzo piękną kobietą, ale jeśli do tego dodamy talent, dobry gust, staranne nauczanie, delikatne traktowanie i osobistą życzliwość, które rozpoznawali jej wielbiciele i przyjaciele, a także dane o odpowiedniej pozycji społeczno-gospodarczej jej rodziny wszystko to byłoby jednak niewystarczające, jako nie wyjątkowe, by usprawiedliwić sławę tej młodej kobiety, której nazwisko, choć nigdy nie było pisarzem, jest nierozerwalnie związane z historią literatury narodowej XIX wieku.
Dwie inne okoliczności - jedna o charakterze historyczno-literackim, a druga anegdotyczna - byłyby kluczem do jego sławy. Pierwsza, dająca się wytłumaczyć mentalnością społeczno-estetyczną charakteryzującą romantyzm, sprzyja temu połączeniu rzeczywistości i fantazji oraz tym bałwochwalczym postawom w odniesieniu do postaci kobiecej, w których ideał nakładał się na realną istotę w poszukiwaniu personifikacji. Piękna. Co do drugiego, to przy okazji samobójstwa słynnego już pisarza Manuela Acuña, do którego doszło w pokoju, który on jako stażysta zajmował w budynku ówczesnej Szkoły Medycznej. Wiadomość o tym fakcie została ogłoszona następnego dnia, 8 grudnia 1873 roku, wraz z pierwszą publikacją jego wiersza „Nocturno”, najsłynniejszej piosenki o sfrustrowanej miłości, jaką meksykańskie liryki mają do tej pory którego autor, zgodnie z dedykacją, ujawnił szczegóły rzekomego związku miłosnego między nim a Rosario de la Peña. W innych okolicznościach ta historia nie wyszłaby z interesującej plotek o salonach, ale spotęgowana straszną aureolą śmierci młodego poety stała się gorącym punktem wszystkich rozmów. Ponadto, według José López-Portillo, sprawa przybrała charakter metropolitalny, narodowy i była omawiana w całej Republice, od północy po południe i od oceanu do oceanu; i nie tylko to, ale ostatecznie przekraczając granice naszego terytorium, rozprzestrzenił się na wszystkie hiszpańskojęzyczne kraje tego kontynentu. I jakby tego było mało, przekroczył wody Atlantyku i dotarł do samej Europy, gdzie epizod potraktowała zajmująca się wówczas sprawami hiszpańsko-amerykańskimi prasa. Ilustrowana ojczyzna tego miasta powtórzyła obszerny artykuł opublikowany w Paris Charmant, stolicy Francji (…), w którym stwierdzono, że smutny koniec poety z Coahuila był spowodowany nieludzką niewiernością ukochanej. Acuña, według felietonisty, był w związkach miłosnych z Rosario i miał ją poślubić, kiedy został zmuszony do opuszczenia Meksyku z powodów biznesowych, a nie chcąc, aby była narażona na niebezpieczeństwo samotności, powierzył ją opiece. od zaufanego przyjaciela; a on i ona, popełniając najczarniejszą niewdzięczność, zrozumieli się, że kochają się pod nieobecność poety. Kiedy więc wrócił z niefortunnej podróży, zastał niewiernych już żonatych, a potem oszalałych z powodu rozczarowania i bólu, rozpaczliwie apelował do samobójstwa.
Śmierć przyznała jego ofierze kredyt, którego niewielu i przy niewielkim szczęściu ośmieliło się mu odmówić. Tak więc Rosario de Ia Peña - od tego czasu znana jako Rosario la de Acuña - była na zawsze naznaczona historią wiarołomstwa i uwodzenia, które przekroczyły granice jej stulecia i które nawet w ostatnich latach osiemdziesiątych powróciły do życia. światło w przedruku wspomnianego tekstu López-Portillo, który - mimo deklarowanego zamiaru demistyfikacji tej kobiecej postaci - po raz kolejny brał udział w fałszywej interpretacji słynnego „Nokturna”, a wraz z nią zniesławienie imienia Rosario, stwierdzając, że w jego wierszach można dostrzec niefortunną namiętność „w odwzajemnionym czasie, a na końcu nieznaną i być może zdradzoną”.
Jednak nie ma ani jednej linijki z „Nocturno”, która to potwierdza; tam, gdzie vate zaczynał swoje wersety, jest jasne, że inicjował wyznanie miłości kobiecie, która wiedziała o tym bardzo mało, może nic, jak jej mówi:
ja
Cóż, potrzebuję
powiedzieć ci, że cię uwielbiam,
Mówię ci, że cię kocham
z całego serca;
Że bardzo cierpię
że dużo płaczę
Że nie mogę już tak bardzo,
i na wołanie, w którym Cię błagam,
Błagam cię i mówię do ciebie w imieniu
mojej ostatniej iluzji.
I nadal dodaje w zwrotce IV:
Rozumiem, że twoje pocałunki
nigdy nie mogą być moje,
Rozumiem to w twoich oczach
Nigdy siebie nie zobaczę
Kocham cię i w moim szaleństwie
i ogniste bredzenie
Błogosławię twoją pogardę
Uwielbiam twoje objazdy,
I zamiast kochać cię mniej,
Kocham Cię bardziej.
Jeśli chodzi o tę strofę VI, którą López-Portillo przytacza jako możliwy dowód dopełnienia związku (A po tym, jak twoje sanktuarium zostało już / zakończone, / twoja zapalona lampa, / twoja zasłona na ołtarzu, […]), to sam poeta który mówi nam, że nie było to nic innego jak opis jego tęsknoty za miłością, jak pokazują to rzeczowniki, których używa poniżej - marzenie, zapał, nadzieja, szczęście, przyjemność, wysiłek - oświetlając tylko oczekiwanie, obsesję pragnąca wola:
IX
Bóg wie, że tak było
mój najpiękniejszy sen,
Moja gorliwość i moja nadzieja,
moje szczęście i przyjemność,
Bóg wie, że nic
Zaszyfrowałem swoje zobowiązanie,
Ale bardzo cię kochać
pod roześmianym paleniskiem
To owinęło mnie jego pocałunkami
kiedy zobaczył, jak się urodziłem!
Jednak w kontekście postromantycznym (i nadal w naszych czasach) tragedia kobiecych zdrad i poczucia winy łatwiej się rozprzestrzeniła niż wyjaśnienie samobójstwa z powodu patologicznej przeczulicy; tak, że te głosy, które według peruwiańskiego Carlosa Amézagi stanęły w obronie młodej kobiety, a przede wszystkim jej świadectwo o jej niewinności, zostały ukryte pod anatemizującymi głosami innych, niezależnie od tego, czy byli wybitni członkowie Liceo Hidalgo - którzy publicznie potępili ją na pierwszej sesji zwołanej w tym celu po samobójstwie Acuñy - lub niektórzy z jej tak zwanych wielbicieli, którzy nadal cementowali ponury, wręcz demoniczny obraz Rosario swoimi poetyckimi dziełami aż do końca wieku. .
Kiedy zdamy sobie z tego sprawę, możemy przypuszczać, w jakim stopniu pośmiertny wiersz Acuñy i zasługa jego współbraci wyrządził moralne i psychiczne szkody prawdziwej Rosario, jednej z wielu prawdziwych kobiet, które zostały uciszone przez historię, nie mogąc zbudować własnego publicznego wizerunku. Nic więc dziwnego, że pomimo jej wyraźnej inteligencji, stała się kobietą smutną, nieufną, niespokojną i niepewną siebie, jak ją opisała Martí: „Ty we wszystkich swoich wątpliwościach, we wszystkich wahaniach i we wszystkich nadziejach przede mną”. Nie dziwi też jej ostatecznej samotności - pomimo wielu jej zalotników - po długich, trwających ponad jedenaście lat zalotach z poetą Manuelem M. Floresem, również okrojonym przez chorobę i śmierć.
Fałszywe zwierciadło światła i cienia nałożyło się na jego prawdziwą postać, pozostawiając ukryte do dziś inne dane, które wyjaśniłyby wiele powodów, które doprowadziły Acuñę do samobójstwa, wśród których jego nieodwzajemniona - i prawdopodobnie nieznana - pasja do Rosario była tylko jeszcze jedna przyczyna. Wiele musiało mieć wpływ na fatalną decyzję nadwrażliwego młodzieńca, jego przedłużającą się rozłąkę z rodzinnym domem i śmierć ojca podczas jego nieobecności - co jest wielokrotnie doceniane w jego twórczości - a także na niewierność poetki Laury Méndez, z którą miał utrzymywał przez te lata skuteczny związek miłosny, aż do posiadania dziecka z nią na dwa miesiące przed jej samobójstwem.
Najwyraźniej był to kochanek, który podczas wyjazdu Acuñy za miasto wyparł go w romansie poety Agustína F. Cuenca, przyjaciela obojga, któremu powierzył opiekę ukochanej. aby chronić go przed „niebezpieczeństwami społeczeństwa”. Fakt ten został przypisany przez historię Rosario, zdaniem López-PortiIlo, pomimo jego niezgodności z faktem, że zawsze mieszkała z rodzicami i rodzeństwem, co sprawiłoby, że przydzielenie Acuña do Cuenca byłoby całkowicie niepotrzebne. Z drugiej strony, sytuacja ta byłaby bardzo dobrze wyjaśniona, gdyby była to wspomniana poetka, jeśli weźmie się pod uwagę, że była samotną matką, a do tego oddalona od swojego rodzinnego regionu - gminy Amecameca.
W swoje 50. urodziny Rosario de la Peña nadal była zdeterminowana, by udowodnić swoją niewinność nielicznym, którzy chcieli ją usłyszeć, dlatego okazując refleksyjny i mimo wszystko spokojny osąd, wyraziła Amézadze w Prywatny wywiad, później przez niego ujawniony: „Gdybym była jedną z tak wielu próżnych kobiet, nalegałbym wręcz przeciwnie, z udawanymi wyrazami smutku, aby dodać paliwa tej powieści, której jestem bohaterem. Wiem, że dla serc romantycznych nie ma większej atrakcji niż namiętność z tragicznymi skutkami, jakie wielu przypisuje Acuña; Wiem, że bezwarunkowo wyrzekam się swojej szczerości podziwu głupców, ale nie mogę być wspólnikiem oszustwa, które ma ślady uwiecznienia w Meksyku i nie tylko. Prawdą jest, że Acuña zadedykował mi swój Nokturn, zanim się zabił […], ale prawdą jest również, że ten Nokturno był tylko pretekstem Acuñy do usprawiedliwienia jego śmierci; jeden z wielu kaprysów, które niektórzy artyści mają pod koniec życia […] Czy byłbym fantazją poety ostatniej nocy, jedną z tych ideałów, które uczestniczą w czymś z prawdy, ale mają więcej uniesionego snu i niejasne nastroje tego delirium? Może ten Rosario de Acuña nie ma nic mojego poza nazwą! […] Acuña, posiadając inteligencję pierwszego rzędu, będąc tak wielkim poetą, ukrył w głębi swej istoty tę cichą rozpacz, tę głęboką niechęć do życia, która zwykle prowadzi do samobójstwa, gdy zestawia się pewne uczucia. .
To świadectwo jest jedynym śladem, jaki znaleźliśmy w jego głosie, jego prawdziwej istocie, która zawsze jest widoczna w spojrzeniu innych. Jednak obiektywizm, który wciąż wykracza poza te słowa - wypowiedziane ponad 100 lat temu - i przedłużenie do dziś tego jej oszukańczego obrazu, mówi nam, że historia Rosario de la Peña nie jest skończona, a zadanie rozświetlenie swojej prawdziwej twarzy za lustrem to wciąż znacznie więcej niż zwykłe ćwiczenie przeciwko zapomnieniu.
