Ta hacjenda była częścią ziem, które Korona przekazała Cortésowi, nadając tytuł Markiza Doliny Oaxaca.
Tutaj Cortés zainstalował drugi młyn, który powstał w Nowej Hiszpanii, który wraz z Orizabą stał się najpotężniejszym w wicekrólestwie.
Założony w 1542 roku młyn ten zapoczątkował rozwój przemysłu cukrowniczego w Nowej Hiszpanii, który stał się tak ważny dla finansów Korony Hiszpańskiej. Od samego początku hacjenda posiadała solidne i obszerne obiekty oraz duży akwedukt, co pozwoliło jej na osiąganie coraz obfitszej produkcji cukru.
Podobnie jak w innych hacjendach tamtych czasów, wokół niego powstała społeczność o cechach bardzo odmiennych od tych znanych ze starych indyjskich miast. Ponieważ nie mogli oprzeć się ciężkiej pracy, jakiej wymagały młyny, zaczęto sprowadzać z Antyli niewolników pochodzenia afrykańskiego, którzy wkrótce zmieszali się, głównie z rdzenną ludnością, tworząc nową kastę w Nowej Hiszpanii. Wiadomo, że w tym czasie Cortés posiadał około 60 czarnych mężczyzn i kobiet oraz około 120 indyjskich niewolników wykonujących mniej ciężką pracę.
Ta hacjenda pozostała w rękach spadkobierców Cortésa do początku XX wieku, a dziś jej obiekty zostały przekształcone w hotel i przestrzeń do wszelkiego rodzaju imprez.
Źródło: Aeroméxico Tips nr 23 Morelos / wiosna 2002
